Mihallaq Zilexhiu
Ndikimi apo jo i besimit fetar në zellin për punë ka qenë prej shumë kohe objekt diskutimesh që nuk kanë vonuar të jenë të tilla edhe këtu në Shqipërinë e këtyre 35 viteve pas rënies së komunizmit dhe vendosjes së demokracisë me ekonominë e tregut si mënyrë e veprimit ekonomik. Dëgjon e lexon mendime nga më të ndryshmet që përpiqen të shpjegojnë pse shumë njerëz, krahina e vende kanë një zhvilim më të madh në ekonomi se sa të tjerë dhe here pas here përmendet besimi fetar I njerëzve si arsye e përparimit apo prapambetjes në ekonomi.
Sociologu i famshëm gjerman Maks Veber shjegoi se nuk është rastësi lidhja e fortë midis përkatësisë fetare dhe kapitalit e sipërmarrjes në ekonomi. Këtë lidhje ai e ka shpjeguar gjerë e gjatë në librin e tij “Etika protestante dhe shpirti i kapitalizmit” (1905) që është i përkthyer prej vitesh edhe në gjuhën shqipe. Sipas tij protestantizmi është më miqësor ndaj biznesit sesa kapitalizmi pasi mësimi fetar I tij nxit zhvillimin e kapitalizmit modern. Protestantizmi i nxit punëtorët të jenë punëtorë , të zellshëm e të kursejnë sa më shumë. Ndërsa suksesin në profesion e shikojnë si një shprehje të thirrjes hyjnore. Sipërmarrësi kapitalist i riinveston fitimet e tij për të maksimizuar fitimin duke afirmuar veten në konkurrencë dhe po ashtu edhe besimtari protestant punon që të provojë veten e tij në jetën profesionle nëse është i zgjedhur apo jo nga Zoti.
Gjatë krizës së viteve 2008 – 2009 shumë ekonomistë iu kthyen kësaj teze të ndikimit të fesë në përparimin e pandikuar nga kriza të disa vendeve në Europë si ata të Europës Qendrore dhe Veriore ku sundon feja protestante dhe krizës ekonomike të theksuar në ato vende të Europës Lindore dhe Jugore ku sundon feja e krishterë ortodokse dhe katolike.
Këtë tezë të Veberit e kanë marrë e rimarrë shumë studiues të cilët venë theksin kryesisht në ndikimin kulturor në zhvillimin ekonomik të vendeve.
Njëri prej tyre, Horst Feldmann, economist i Universitetit Britanik të Bath ka dhënë një intervistë për revistën gjermane Der Spiegel dhe më poshtë po përshkruajmë shkurt mendimin e tij lidhur me ndikimin e protestantizmit në ekonomi.
Ai ka bërë një vlerësim të statistikave të tregut të punës në të pktën 80 vende duke përfshirë vendet e industrializuara perëndimore, Kinën, Indinë, Amerikën Latine, vende muslimane si Marokun dhe Turqinë. Nga krahasimi doli se mesatarisht, shkalla e punësimit, d.m.th., përqindja e njerëzve që punojnë në popullatë, në vendet protestante është gjashtë për qind më e lartë se në vendet që karakterizohen nga fe të tjera, qoftë katolicizmi, islami, apo hinduizmi. Për femrat shkalla është madje njëmbëdhjetë për qind më e lartë. Meqenëse grate përbëjnë rreth gjysmën e popullsisë, atëherë duhet të themi se pikërisht tek ato qendron ndryshimi.
Në krahasimin e Feldmann, puna me pagesë e grave nuk konsiderohet domosdoshmërisht e dëshirueshme dhe shkalla e punësimit të tyre është përkatësisht dukshëm më e ulët. Sigurisht që ato punojnë, por por puna e tyre është pa pagesë pasi punojnë në shtëpi.
“Ndikimi i protestantizmit është indirekt,” tha Feldmann në një intervistë me SPIEGEL ONLINE. Nuk duhet domosdoshmërisht të ketë shumë protestantë në një vend me shkallë të lartë punësimi por e kaluara fetare është gjithashtu e rëndësishme. “Feja ka formësuar kulturën e një vendi”. Edhe pse njerëzit sot pak kanë të bëjnë me kishën, feja vazhdon ende të ketë ndikim në jetën e tyre.
Kështu shpjegon studiuesi normat relativisht të larta të punësimit në vendet anglo-saksone si Britania e Madhe dhe SHBA si dhe në vendet skandinave. Për Feldmann, këto janë të gjitha vende protestante në të cilat mbizotëron etika e punës, puna e disiplinuar dhe puna e palodhur.
Shkrimi është bazuar edhe në artikullin e Holger Dambeck “Vendet protestante kanë një shkallë më të lartë punësimi” në Spiegel Online Tetor 2017