TIRANË- Shqipëria ka mbyllur vitin 2024 me një rritje ekonomike prej 3.9%, duke ruajtur një ritëm të qëndrueshëm për të dytin vit radhazi, sipas raportit Ekonomik Pranveror 2025 të Bankës Botërore. Rritja është mbështetur nga konsumi privat, dërgesat e emigrantëve dhe zgjerimi i kredidhënies për familjet.
Megjithatë, perspektivat për vitin 2025 janë më të zymta. Rritja ekonomike në Shqipëri pritet të ulet në 3.2%, ndërsa në 2026 në 3.1%, si pasojë e ngadalësimit të kërkesës së jashtme, dobësimit të investimeve të huaja dhe pasigurive globale që lidhen me tensionet gjeopolitike dhe politikat tregtare.
Në nivel rajonal, Ballkani Perëndimor ka ruajtur një mesatare rritjeje prej 3.5% në vitin 2024, me Kosovën dhe Serbinë që kanë shënuar ndër rritjet më të larta. Për vitin 2025, raporti parashikon një ngadalësim të përgjithshëm në rajon, me rritjen mesatare që pritet të bjerë në 3.2%.
Kosova mbetet ndër vendet me projeksionin më optimist me 3.8%, e ndjekur nga Serbia me 3.5% dhe Shqipëria me 3.2%. Ndërkohë, Mali i Zi dhe Bosnja pritet të qëndrojnë në nivele të moderuara, përkatësisht 3.0% dhe 2.7%.
Parashikimet pasqyrojnë ndikimin e kërkesës së dobët të jashtme, tensioneve gjeopolitike dhe një ambienti më të vështirë financiar për investime në gjithë rajonin. Rajoni mbetet i ndikuar nga ecuria e ekonomisë europiane dhe ekspozimi ndaj tregjeve të huaja, ndërkohë që konsumi dhe remitancat vijojnë të jenë motori kryesor i rritjes.
Ekspertët e Bankës Botërore rekomandojnë thellimin e reformave për përmirësimin e klimës së biznesit, nxitjen e inovacionit dhe zvogëlimin e varësisë nga ndërmarrjet shtetërore, për të mbështetur një rritje më të qëndrueshme dhe të drejtuar nga sektori privat.
Rritja më e ngadaltë kërcënon Europën Lindore ndërsa shtohet urgjenca për reforma
Rritja më e ngadaltë po rëndon mbi Europën Lindore dhe Azinë Qendrore, ndërsa inflacioni, kërkesa e dobët e jashtme dhe inercia strukturore po marrin terren. Banka Botërore bën thirrje për reforma të guximshme për të çliruar produktivitetin dhe për të shmangur kurthin e vendeve me të ardhura mesatare.
Konsumi i qëndrueshëm ndihmoi që ekonomitë në zhvillim të Europës dhe Azisë Qendrore të qëndrojnë në këmbë vitin e kaluar, por një përzierje toksike e kërkesës së dobët të jashtme, inflacionit të qëndrueshëm dhe dobësive strukturore tani po kërcënon ta fusë rajonin në një kurth të rritjes së ulët.
Sipas Raportit Ekonomik Pranveror 2025 të Bankës Botërore, të publikuar të mërkurën, rritja rajonale pritet të ngadalësohet në një mesatare prej vetëm 2.5% për vitet 2025 dhe 2026.
Nëse përjashtohet Rusia nga këto të dhëna, parashikimi përmirësohet disi në 3.3%, por mbetet dukshëm më poshtë se mesatarja 4% e periudhës 2010–2019.
Cilat vende po ngadalësohen dhe pse?
Të dhënat e Bankës Botërore tregojnë se Azia Qendrore, nënrajoni më i shpejtë në rritje i ECA, nuk është imun.
Rritja e saj pritet të ngadalësohet nga nivelet e forta të vitit 2024 në 4.7% për vitet 2025–2026, e ndikuar nga zgjerimi më i ulët i sektorit të naftës në Kazakhstan, rënia e eksporteve dhe ngadalësimi i flukseve të remitancave.
Rusia përballet me një rënie të mprehtë, me rritje të parashikuar prej vetëm 1.3% — gati tre herë më e ngadalshme se në vitin 2024. Sanksionet më të forta, rritja e kostove të huamarrjes dhe çmimet më të ulëta të energjisë po shtojnë kufizimet strukturore, duke rrezikuar largimin e ekonomisë së saj nga rruga e para-pandemisë.
Turqia, që po kalon një ribalancim ekonomik delikat, pritet të zgjerohët me 3.3%, një përmirësim i dukshëm krahasuar me vitet e fundit, por ende nën mesataren e saj afatgjatë.
Polonia ka një pamje më optimiste, me një rritje prej 3.1%, e mbështetur nga investimet të mbështetura nga fondet e Bashkimit Europian, megjithatë mbetet ende nën mesataren e saj para vitit 2020 për shkak të dobësisë së zonës së euros dhe rreziqeve të vazhdueshme të politikave tregtare.
Në Ballkanin Perëndimor dhe Kaukazin Jugor, rritja pritet të moderuar në 3.4% dhe 3.5%, përkatësisht, ndërsa rimëkëmbja e Ukrainës ka gjasa të ngadalësohet ndjeshëm, me rritje të parashikuar prej 2% për shkak të sfidave të vazhdueshme të lidhura me luftën.
Pa reforma urgjente, rreziku është stagnimi. Banka Botërore paralajmëron se vendet që dështojnë të modernizojnë kornizat e tyre ekonomike, të zgjerohen bazën e taksave dhe të investojnë në kapitalin njerëzor mund të kenë vështirësi në mbajtjen e rritjes, madje edhe të modestës.
Për shumë vende, hapësira fiskale po zvogëlohet, duke kufizuar mundësitë për stimuj, ndërkohë që nevojat për shpenzime publike po rriten.
Për të shmangur stagnimin dhe për t’u afruar më shumë me statusin e të ardhurave të larta, rajoni duhet të përparojë në inovacionin e biznesit, krijimin e tregjeve konkurruese dhe reforma që rrisin produktivitetin. Pa këto, premtimi i konvergencës me ekonomitë më të avancuara rrezikon të dalë edhe më shumë jashtë arritshmërisë./Monitor